Bu mövzudakı ismarıc sayı: 26

[Muslih]

İnsanların öz fikirlərini başqalarına zorla aşılamağa çalışmaları və bunun üçün müxtəlif metodlardan istifadə etmələri demək olar ki, hər zaman mövcud olmuşdur.

“Əl Mustədrək” kitabının sahibi Hakim Əl Neysəburini (321-405 h/933-1015 m) bir çoxumuz tanıyırıq. Muaviyənin “fəzilətinə” dair hədis uydurması istənmiş, ancaq o bu cinayətə razı olmamışdır. Nəticədə Kərramilər tərəfindən ev dustağı edilmişdir. Bəli! Kimlərinsə olmayan fəziləti haqqında hədis uydurmursunuzsa, sizə əllərindən gələcək zülmü edəcək və sonra cəmiyyətə hədislərin necə qorunduğu haqda nağıllar danışacaqlar:

 

فسمِعت أبا الفتح سَمْكَوَيه بهراة ، سمعت عبد الواحد الملِيحي ، سمعت أبا عبد الرحمن السُّلمي يقول : دخلتُ على الحاكم وهو في داره ، لا يُمكنه الخروج إلى المسجد مِن أصحاب أبي عبد الله بن كرَّام ، وذلك أنهم كسَروا مِنْبرَه ، ومنَعوه مِن الخروج ، فقلتُ له : لو خرَجت وأمْليْتَ في فضائل هذا الرجل حديثاً ، لاسترحتَ من المحنة ، فقال : لا يجيء مِن قلْبي ، لا يجيء مِن قلْبي

 

“Əbul Fəth ibn Səmkəveyhdən Heratda dinlədim: Abdul Vahid Əl Məlihi belə dedi: Əbu Abdir Rahman Əs Suləmi dedi:

Əbu Abdillah Əl Hakimi evində ziyarət etdim. (Kərramilərin lideri olan məşhur mücəssim) Abdullah bin Kərramın əshabının əlindən məscidə gedə bilmirdi. Çünki onlar onun minbərini qırmışdılar və onu evdən çölə çıxmağa qoymurdular.

Hakimə dedim: Çıxıb bu adamın (Muaviyənin) fəziləti haqda bircə hədis nəql etsən bu fitnədən qurtularsan. Cavabında dediki: içimdən gəlmir! içimdən gəlmir!”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubələ: 17/175

Beyrut: Muəssəsətur Risələ: 1405/1985

[Muslih]

Digər məşhur mühəddis Əhməd bin Əli Ən Nəsai (215-303 h/830-915 m) digər həmkarı kimi ucuz qurtula bilməmişdir. Muaviyənin fəziləti haqqında bir hədis tapıb ortaya çıxara bilmədiyi, “bizə onun fəzilətindən bəhs et” deyildiyi zaman “Allah onun qarnını doyurmasın hədisinimi rəvayət edim?” şəklində cavab verdiyi üçün döyülərək öldürülmüşdür.

 

Kəməluddin İbnul Adim (588-660 h/1192-1262 m) “Buğyətut Taləb” əsərində Nəsainin tərcümeyi halından bəhs edərkən deyir:

 

قرأ عليَّ أبو عبدِ الرحمن النسائي كتابَ الخصائص فقلتُ له : حدّثني بفضائلِ معاوية ، فجاءني بعدَ جمعة بوَرَقةٍ فيها حديثانِ ، فقلتُ : أهذه بَس ؟ فقال : وليستْ بصِحاحٍ ، هذه غرِم معاويةُ عليها الدراهمَ ، فقلت له : أنتَ شيخُ سوءٍ ، لا تُجاورْني ، فقال : ولا لي في جوارِك حظٌّ ، وخرَج

قال علي بن محمد المادرائي : وحدَّثني أهل بيتِ المقدِس قالوا : قرَأ عليْنا أبو عبد الرحمن النسائي كتابَ الخصائص ، فقلتُ له : أينَ فضائلُ معاوية ؟ فقال : وما يرضَى معاوية أن يُسكَت عنه ، قال : فرَجمناه وضغَطناه ، وجعْلنا نضرِب جنْبه ، فمات بعد ثلاثٍ

 

“Hafiz Əbu Tahir Əhməd bin Muhəmməd Əs Siləfinin xəttindən oxudum (sənədi zikr edir): Əbu Abdir Rahman Ən Nəsai “Əl Xasais” kitabını mənə oxudu. Mən ona belə dedim: Mənə Muaviyənin fəzilətindən bəhs et. O da Cümədən sonra mənə üzərində iki hədis yazılı bir vərəq gətirdi. Mən soruşdum: Elə bumu? Nəsai dedi: Bunlar da səhih deyil. Muaviyə bunlar üçün pul ödəyib (yazdırmışdır).

Mən ona dedim: Sən pis adamsan. Mənimlə oturub-durma! Nəsai dedi: Səninlə oturmaq da mənim üçün xoş deyil. Sonra çıxıb getdi.

Əli bin Muhəmməd Əl Mədərai dedi: Beytul Maqdis əhli mənə belə dedilər:  Əbu Abdir Rahman Ən Nəsai “Əl Xasais” kitabını bizə oxudu. Mən ondan soruşdum: Bəs Muaviyənin fəzilətləri hanı? Nəsai dedi: Muaviyə onun haqqında susulmasına razı olmazmı? (birdə onun fəzilətinimi rəvayət edək?) Biz də onu daşa basıb, əzdik. Böyürlərinə vurduq. Üç gün sonra öldü...”

 

Qaynaq: Kəməluddin İbnul Adim: Buğyətut Taləb: 2/785

Darul Fikr

 

Qeyd: Muaviyənin fəziləti haqqında heç bir səhih hədisin olmadığını deyirsiniz? Elə isə, bunun bədəlini canınızla ödəyəcəksiniz!

Muaviyə bu hadisədən iki əsr öncə vəfat edib? Ola bilər. Ancaq öz dövlət mexanizmiylə adını əsrlərcə yaşadacaq böyük bir manqurd kütlə qoyub getməyi bacarıb… O dərəcədə manqurd ki, heç bir müxalif fikrə anlayışla yanaşmaz, Muaviyənin fəzilətini qəbul etməməyi qanı halal qılan günahlardan sayarlar…

Elə isə, bu cür insanların arasında haqqdan bəhs edilə bilərmi? Yaxud Nəsainin döyülüb öldürüldüyünü görən başqa alimlər Muaviyə haqqında sükutu pozmağa cəsarət edərmi? Yoxsa gözü çıxmış qardaşdan ibrət alarlar?

[Muslih]

İslam aləmindəki ilk dönəm Coğrafiya kitabları yazarlarından, Hənəfi məzhəbi mənsubu Muhəmməd bin Əhməd Əl Maqdisi (336-380 h/947-990 m) məşhur “Əhsənut Təqasim fi Məarifətil Əqalim” adlı əsərində İraq bölgəsi Hənbəlilərinin Muaviyə sevgisində Peyğəmbərə iftira atacaq qədər hədlərini aşdıqlarından bəhs edərək deyir:

 

وكنتُ يومًا بجامعِ واسِط وإذا برجلٍ قد اجتمَع عليه الناسُ ، فدنَوْتُ منه ، فإذا هو يقول : حدّثنا فلانٌ عن فلانٍ عن النبيّ صلى الله عليه وسلم إنَّ اللهَ يُدْنى معاويةَ يومَ القيمة فيُجلِسُه إلى جنْبِه ويغلّفه بيَدِه ثم يجلُوه على الخلْق كالعَرُوس

فقلتُ له : بماذا بمحاربتِه عليّا رضى الله عن معاوية ؟ وكذَبتَ أنتَ يا ضالُّ ، فقال : خُذوا هذا الرافضيَّ ، فأقبلَ الناسُ عليَّ ، فعرَفني بعضُ الكتَبةِ فكَرْكَرَهم عَنّي

 

“Bir gün (Bağdad və Bəsrə arasındakı) Vəsit bölgəsi camisində idim. İnsanların ətrafına toplandığı bir adam vardı. Ona yaxınlaşdım və belə dediyini eşitdim: filankəs filankəsdən, o da Peyğəmbərdən belə buyurduğunu nəql edir: “Qiyamət günü uca Allah Muaviyəni özünə yaxınlaşdırıb, öz yanında oturdacaq və öz əliylə onu geydirəcək. Sonra onu təzə bəy kimi insanlara nümayiş etdirəcək.”

Mən dedim: Nə üçün? Əliylə savaşdığı üçünmü Allah ondan razı olub? Ey sapıq! Sən yalan deyirsən!

O da belə dedi: Bu rafizini tutun! İnsanlar mənim üzərimə yürüdülər. Bəzi yazarlar məni tanıdılar və onları məndən sovdular.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əl Maqdisi: Əhsənut Təqasim: 132

Əbu Dabi: Darus Suveydi: 2003

 

Qeyd: Bir qrup zındıq Qiyamət günü Muaviyənin Allahın yanında oturacağına inanır, bunu Allahın evində manqurdlara açıq şəkildə təbliğ edir. Siz buna etiraz etdikdə ikiqat zərbəylə qarşılaşırsınız. Həm ictimai qınaq yaradacaq bir isimləndirmə (rafizi), həm də fiziki xəsarət riski.

Bəlkə də diqqətinizi çəkmişdir. İslam alimlərinə ən çox təzyiq edildiyi mövzuların başında məhz Muaviyə məsələsi gəlir. Bir çox insan - hətta Muaviyənin ölümündən sonra - bu mövzuda susdurulmuş, zorla inancının əksini deməyə məcbur edilmişdir…

Bütün bu olanlardan sonra, “Muaviyə haqqında alimlər niyə susub?” sualını verməyin bir mənası qalırmı?

[Muslih]

Mihnə Hadisələrində Kütləvi Əyilmə

 

İslam tarixinin ən qaranlıq dönəmlərindən biri “mihnə” adıyla məşhur olan hicri üçüncü əsrin əvvəlləridir.

Firqələrarası fikri ixtilaflar hakimiyyətdə olanlar və hakimiyyətə can atanlar üçün hər zaman ən gözəl fürsət idi. Kral Sünniləri dəstəkləyirdisə, müxaliflər Şiələrə geniş imkan yaradacaqları vədiylə onlardan faydalanırdılar. Bu taxt oyunlarından birinin sahəsi də “Quranın məxluq olub-olmadığı” məsələsidir.

Abbasi krallarından bir qismi Mutəzilini dəstəkləyir və siyasi müxalifləri sıradan çıxarmaq üçün müxtəlif bəhanələrlə insanları imtahana çəkirdilər. Məşhur qənaət öndərləri saraya aparılır, onlarla “profilaktik söhbət” edilirdi. Bu “söhbəti” dinləyənlərin böyük əksəriyyəti müxalif görüşü dildə qəbul edərək çıxır, bəziləri krallardan aldıqları pul qarşılığında hətta bu görüşün müdafiəçisinə çevrilirdi… İlk başda dediyimiz kimi, qılınc və pul…

İbnul Cəvzi (508–597 h/1114–1201 m) Əhmədin mənaqibi haqqında yazdığı kitabında bu proseslər haqqında deyir:

 

البابُ السادسُ والسبعُون في ذكْرِ جماعةٍ مِن كبارٍ الذين أجابُوا في المِحْنة

أجابَ مِن كبارِ العلماءِ : علي بن الجَعدِ ، وإسماعيلُ بن إبراهيمَ ابنِ عُلَيّة ، وسَعيدُ بن سُليمانَ الوَاسِطي المعروفُ بسَعْدَوَيْهِ ، وإسحاقُ بن أبي إسرائيلَ ، وأبو حَسَّانٍ الزّيَادي ، وبِشرُ بن الوليدِ ، وعبيدُ اللهِ بن عمرَ القَوَارِيري ، وعلي بن أبي مُقاتلٍ ، والفَضلُ بن غانِمٍ ، والحسَن بن حَمّادٍ سَجّادة ، وإسماعيلُ بن أبي مسعودٍ ، ومُحمَّدُ بن سعدٍ كاتبُ الواقدي ، وأحمدُ بن إبراهيمَ الدَّوْرَقي ، وإسماعيلُ ابن داودَ الجَوْزي ويحيى بن مَعينٍ ، وعلي بن المَدِيني ، وأبو خَيثمة زُهَير بن حَربٍ ، وأبو نَصرٍ التَّمارُ ، وأبو كُرَيبٍ

 

قلتُ : أبو مَعْمَرٍ اسمُه إسماعيلُ بن إبراهيمَ الهُذَلِي أجابَ كُرْهاً .  ثم ندِم وأخَذ يذُمُّ نفْسَه على إجابتِه ، ويمدَح من لم يُجِبْ ويَغبِطهم

 

والثالثُ : أنَّ مُعظمَ القومِ لما أجابُوا قَبِلوا الأموالِ وترَدَّدوا إلى القومِ وتَقرَّبوا إليهم ، فَفعَلوا ما لا يجُوز ، فلهذا استحَقُّوا الذمَّ والهجْرَ

 

“Yetmiş Altıncı Bab: Mihnədə (hökmdarın istədiyi kimi) cavab verən böyük şəxsiyyətlərdən bir qrup haqqında

Böyük alimlərdən (hökmdarın istədiyi kimi) cavab verənlər: Əli bin Cad, İsmail bin İbrahim ibn Uleyyə, Sadaveyh olaraq tanınan Səid bin Suleyman Əl Vasiti, İshaq bin Əbi İsrail, Əbu Hassan Əz Ziyadi, Bişr bin Əl Vəlid, Ubeydullah bin Ömər Əl Qavariri, Əli bin Əbi Muqatil, Fadl bin Ğanim, Həsən bin Hammad Əs Səccadə, İsmail bin Əbi Məsud, Vaqidinin katibi Muhəmməd bin Sad, Əhməd bin İbrahim Əd Dəvraqi, İsmail bin Davud Əl Cəvzi, Yahya bin Main, Əli bin Əl Mədəni, Əbu Xeysəmə Zuheyr bin Hərb, Əbu Nasr Ət Təmmar və Əbu Kureyb.

 

(Daha sonra mihnədə qorxaraq hökmdarın istədiyi cavabı verənlərin birindən bəhs edir) Mən (İbnul Cəvzi) deyirəm: Əbu Muammər. Onun adı İsmail bin İbrahim Əl Huzəlidir. İkrah səbəbilə (imtahanda hökmdara istədiyi) cavabı vermişdi. Sonra peşman olub bu cavabı üçün özünü qınayar və imtahanda hökmdarın istədiyi cavabı verməyənləri öyər və onlara qibtə edərdi.

 

(Daha sonra “əgər bu alimlər şəri bir üzr sayılan ikrah altında idilərsə, o zaman Əhmədin onlarla münasibəti kəsməsi necə caiz olar?” şəklində bir etiraz qeyd edərək onun cavabında deyir)

Üçüncü səbəb: Bu qrupun əksəriyyəti (imtahanda hökmdarın istədiyi) cavabı verdikdən sonra, (ondan) mallar qəbul etməyə, onların (hökmdarların və Mutəzili alimlərin) yanına gedib-gəlməyə, onlara yaxınlaşmağa başladılar. Beləcə caiz olmayan bir iş gördülər və bu səbəblə qınaq və uzaqlaşdırmaya layiq oldular.

(Daha sonra dediyinə bəzi misallar verir ki, bunlardan biri də Əli bin Əl Mədəninin pul qarşılığı Mutəzilə üçün “Allahın görülməsi” hədisinin qüsurunu açması, ravilərdən birinin topuğuna işəyən bədəvi olduğunu deməsi məsələsidir və yetərincə məşhurdur.)”

 

Qaynaq: İbnul Cəvzi: Mənaqibul İmam Əhməd: 519, 523, 525

Daru Hicr: 1409

 

Qeyd: Bu imtahanda kralların istədiyi imzanı atmayanlar barmaqla sayılacaq qədər azdır. Alimlərin tamamına yaxını ikrah altında, kütləvi şəkildə (!) bu görüşü dilə gətirmişlər. Halbuki, onlardan bir çoxu bu fikri küfr sayırdılar... Hətta onlardan bir qismi pul qarşılığında qarşı cəbhəyə keçmiş, onlarla oturub-durmağa başlamışdır.

Burada adı çəkilənlər hədis sahəsinin, altı kitabın onurğasını təşkil edən kimsələrdir. Əgər “ən seçmə kadrlar” qılınc və pul qarşısında bu şəkil əyiliblərsə, başqa mövzularda da eyni şəkildə davranmaları bizə qəribə gəlməməlidir… O halda siyasətlə, maraqla hərhansı bir formada əlaqəsi olan fətvalara diqqətlə yanaşılmalı, onların müxtəlif təsirlərə məruz qaldığı unudulmamalıdır! “Alimlər hər zaman haqqı demişdir” şəklində utopik şüarları bir kənara qoyaraq hadisələrə realistik yanaşmaq lazımdır. Haqqı istəyən üçün bu belədir!

[Muslih]

Şafilərdən Tacuddin Əs Subki (727-771 h/1327-1370 m) Mihnə hadisələrində alimlərin, hədis şeyxlərinin təqiyyə etməsi barədə deyir:

 

وكتَب المأمونُ إليه أيضاً في إشْخاصِ سبعةِ أنفسٍ وهم : محمد بن سعدٍ كاتبُ الواقدي ويحيى بن مَعينٍ وأبو خيْثمةَ وأبو مسلِمٍ مُستملي يزيد بن هارونَ وإسماعيلُ بن داودَ وإسماعيلُ بن أبي مسعودٍ وأحمدُ بن إبراهيم الدَّوْرَقي

فأشْخِصوا إليه فامتحَنهم بخلقِ القرآنِ فأجابوه فرَدَّهم مِن الرَّقَّة إلى بغدادَ وسببُ طلَبِهم أنهم توقَّفوا أولاً ثم أجابوه تقيةً

وكتَب إلى إسحاق بنِ إبراهيمَ بأن يُحضِرَ الفقهاءَ ومشايخَ الحديثِ ويُخبِرهم بما أجابَ به هؤلاءِ السبعةُ ، ففعَل ذلك ، فأجابَه طائفةٌ وامتنَع آخرون ، فكان يحيى بن معينٍ وغيرُه يقولون : أجبْنا خوفاً مِن السيْف

 

“(Abbasi kralı) Məmun ona məktub yazıb, yeddi nəfərin göndərilməsini istədi: Vaqidinin katibi Muhəmməd bin Səid, Yahya bin Main, Əbu Xeysəmə, Yezid bin Harunun mirzəsi Əbu Muslim, İsmail bin Davud, İsmail bin Əbi Məsud, Əhməd bin İbrahim Əd Dəvraqi.

Sayılanlar Məmunun yanına göndərildi və onları Quranın yaradılmışlığı məsələsində sorğu-sual etdi. Onlar (Məmunun istədiyi kimi “Quran məxluqdur” şəklində) cavab verdilər. O da onları Raqqadan Bağdada geri göndərdi. Onların (saraya) çağırılma səbəbi ilk mərhələdə bu məsələdə susmaları idi. Sonra isə təqiyyə edərək (kralın istədiyi şəkildə) cavab verdilər.

(Daha sonra Məmun) İshaq bin İbrahimə məktub yazıb, fəqihləri və hədis şeyxlərini toplamasını və o yeddi nəfərin istənilən cavabı verdiklərini bildirməsini istədi. O da bunu etdi. Onlardan bir qrup (kralın tələb etdiyi şəkildə) cavab verdi. Bir qrup isə bundan imtina etdi.

(Bunlardan) Yahya bin Main və digərləri belə demişlər: Bizlər qılınc (ölüm) qorxusundan (kralın istədiyi şəkildə) cavab verdik.”

 

Qaynaq: Təcuddin Əs Subki: Tabaqatuş Şafiiyyətil Kubra: 2/39

1413 cü il Nəşri

[Muslih]

Şəmsuddin Əz Zəhəbi (673-748 h/1274-1348 m) müxtəlif şəxslərin tərcümeyi-halında alimlərin təqiyyə etməsi barədə deyir:

 

وأما أحمدُ بن حنبلٍ : فكان يغُضُّ منه ، ولا يرى الكتابةَ عنه ؛ لكوْنه أجابَ في المحنةِ تقِيَّةً

وقال أبو الحسنِ الميموني : صحَّ عندي أنه – يعني : أحمدَ - لم يحضُر أبا نصرٍ التمَّارَ حين ماتَ ، فحسِبتُ أن ذلك لما كان أجابَ في المحنةِ

قلتُ : أجابَ تقيةً وخوفاً مِن النَّكال ، وهو ثِقةٌ بحالِه

قلتُ : هذا أمرٌ ضيّقٌ ، ولا حرَج على مَن أجابَ في المحنَةِ ، بل ولا على مَن أُكْرِه على صريحِ الكفْر عمَلاً بالآية وهذا هو الحق

وكان يحيى - رحمه الله - مِن أئمة السنةِ ، فخافَ مِن سَطْوَةِ الدَّولةِ ، وأجابَ تقيةً

قلتُ : مَن أجابَ تقيةً ، فلا بأس عليه ، وترْكُ حديثِه لا ينبَغي

 

“Sadaveyh. Səid bin Suleyman Əd Dabbinin tərcümeyi-halında deyir: Mihnə hadisələrində təqiyyə edərək (kralın istədiyi şəkildə) cavab verdiyi üçün Əhməd bin Hənbəl onu dəyərsizləşdirər, ondan (hədis) yazılmasını caiz saymazdı.

 

Əbu Nəsr Ət Təmmarın tərcümeyi-halında deyir: Əbu Həsən Əl Meymuni deyir: Mənə səhih şəkildə çatana görə Əhməd, Əbu Nəsr Ət Təmmar vəfat etdiyi zaman cənazəsində iştirak etməmişdir. Düşünürəm ki, bunun səbəbi onun mihnədə (kralın istədiyi şəkildə) cavab verməsidir.

Mən (Zəhəbi) deyirəm: O, təqiyyə və cəza qorxusuyla (kralın istədiyi şəkildə) cavab vermişdir və bu halıyla (üzrü səbəbilə) siqa/güvənilən sayılmalıdır.

 

Yahya bin Mainin tərcümeyi-halında deyir: Mən (Zəhəbi) deyirəm: Bu (mihnədə təslim olanlardan hədis yazmamaq) sıxıntılı bir işdir. Mihnədə (kralın istədiyi şəkildə) cavab verənlərin bir sorumluluğu yoxdur. Hətta ayəyə əsasən açıq bir küfrə məcbur edilənin bir sorumluluğu yoxdur. Doğru olan budur.

Yahya - Allah ona rəhmət etsin - Sünnət imamlarından idi. Dövlətin  gücündən qorxub təqiyyə edərək (kralın istədiyi şəkildə) cavab vermişdir.

 

Osman bin Səid Əd Dariminin tərcümeyi-halında deyir: Mən (Zəhəbi) deyirəm: Təqiyyə edərək (kralın istədiyi şəkildə) cavab verən kimsələrdə bir bəis yoxdur və hədisi tərk edilməməlidir.”

 

Qaynaq: Şəmsuddin Əz Zəhəbi: Siyəru Aləmin Nubəla: 10/482, 10/573, 11/87, 13/322

Beyrut: Muəssəsətur Risalə: 1405/1985

 

Qeyd: Əgər alimlər küfr saydıqları görüşü təqiyyə olaraq dilə gətirməkdən çəkinməyiblərsə, küfrdən daha kiçik şeylər, məsələn Muaviyə və bənzərləri haqqında susmalarında qəribə nə var? 

Qorxu faktorunun fətvalara təsirini nəzərə almamaq, dinin təhrifi üçün açılmış qapını açıq buraxmaqdır…!

[Usuli]

Muhəmməd bin İsmail Əs Sanani (1099-1182 h/1687-1768 m) ümmətin və xüsusilə alimlərin can qorxusuyla Şəriətə müxalif tətbiqatlara qarşı çıxmadıqları haqda deyir:

 

والقولُ بأنه يجوزُ تزْيينُ المحرابِ باطلٌ . قال المهْدي في البَحْر : إن تزْيينَ الحرَمَينِ لم يكنْ برأي ذِي حلّ وعقدٍ ولا سُكوتِ رضًا أي مِن العلماءِ ، وإنما فعَله أهلُ الدوَلِ الجبابِرةِ مِن غيرِ مُؤاذنةٍ لأحدٍ مِن أهلِ الفضلِ ، وسكَت المسلمُون والعلماءُ مِن غيرِ رضًا ، وهو كلامٌ حسنٌ

 

وأولُ منَ زخْرَف المساجدَ الوليدُ بِن عبدِ الملِكِ ، وذلك في أواخِرِ عصرِ الصحابةِ ، وسكَت كثيرٌ مِن أهلِ العلْمِ عن إنكارِ ذلك خوْفاً مِن الفتْنةِ

 

“Mihrabın bəzənməsinin caizliyi görüşü batildir! Mehdi “Əl Bəhr” əsərində deyir:

“Harameynin (məscidlərinin) bəzənməsi “həll və əqd” əhlinin rəyi və alimlərin razılıq sükutuyla baş verməmişdir!  

Bunu despot hökümətlər fəzilət əhlindən heç kimlə məsləhətləşmədən etmişlər. Müsəlmanlar və alimlər razı olmadan (qorxudan) susmuşlar.” Bu gözəl təsbitdir...

 

... Məscidləri (ciddi və proqramlı şəkildə) ilk bəzəyən (Əməvi kralı) Vəlid bin Abdil Məlikdir. Bu, səhabə dönəminin sonunda baş vermişdir. Elm əhlindən bir çoxu fitnə (can) qorxusundan buna qarşı çıxmamışdır.”

 

Qaynaq: Muhəmməd Əs Sanani: Subulus Səlam: 1/236-237

Darul Hədis

 

Qeyd: Mövzu mütəmadi olaraq ört-basdır edilsə də, insanların göz dikdikləri alimlərin hər zaman haqqı deyə bilmədikləri tarixi bir faktdır! Günümüzdə də eyni səhnələrə mütəmadi şahid oluruq…

Bu faktlar göstərir ki, alimlər çox hallarda məscid bəzənməsi kimi kiçik məsələlərə də etiraz edəcək qüdrətdə deyildilər… Verdikləri fətvaların və susduqları məsələlərin bir çoxu bu səbəblə etibarsızdır…

Lakin, bundan daha da betəri ümmətin bu cür fətvaları digərlərindən ayıra biləcək bir üsulunun olmamasıdır… Belə bir üsul olmadıqca bu cür fətvaların zəhəri qanımıza qarışmağa davam edəcək…