Перейти к содержимому


Фотография

Hədislərin İctihadiliyiFilankəs gedərsə İslam gedərmi?


  • Mövzuya cavab vermək üçün, avtorizasiyadan keçməlisiniz.
Bu mövzudakı ismarıc sayı: 21

#21 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 19 mart 2019 - 16:37

Zeynuddin Əl İraqi (725-806 h/1325-1404 m) İbnus Salahın hədis elmi haqqında dediklərinin xülasəsi olan şer silsiləsinin şərhində hədislərin Peyğəmbərə nisbətinin nisbi və ciddi mənada zənni xarakter daşıdığı haqda deyir:

 

حيثُ قال أهلُ الحديثِ : هذا حديثٌ صحيحٌ ، فمُرادُهُم فيما ظهَرَ لنا عمَلاً بظاهرِ الإسنادِ ، لا أَنَّهُ مقطوعٌ بصحتِهِ في نفْسِ الأمرِ ، لجوازِ الخطأ والنسيانِ على الثقةِ ، هذا هو الصحيحُ الذي عليه أكثرُ أهلِ العلمِ

 

“Hədisçilər “bu, səhih hədisdir” dedikdə qəsdləri budur: isnadın zahirinə əsaslanaraq varılan nəticəyə görə səhihdir.

Yoxsa həqiqətdə/özlüyündə qəti şəkildə səhih olduğunu (Peyğəmbərə nisbətində şübhəyə yer olmadığını) qəsd etmirlər. Çünki, siqa/güvənilir ravilərin də xəta etməsi və unutması mümkündür.

Elm əhlinin əksəriyyətinin üzərində olduğu doğru görüş budur!”

 

Qaynaq: Zeynuddin Əl İraqi: Şərhut Tabsira vət Təzkirə: 1/105

Darul Kutubil İlmiyyə: 1423/2002

 

Cəlaluddin Əs Suyuti (849-911 h/1445-1505 m) Nəvəvinin “Ət Təqrib” əsərinə yazdığı şərhdə eyni mənanı vurğulayaraq deyir:

 

وإذا قِيل صحيحٌ فهذا معْناه ، لا أنه مقطوعٌ به ، وإذا قِيل غيرُ صحيحٍ فمَعناه لم يصِحَّ إسنادُه

 

أي : ما اتَّصل سندُه مع الأوصافِ المذكورةِ ، فقبِلناه عمَلا بظاهرِ الإسنادِ (لا أنه مقطوعٌ به) في نفسِ الأمرِ ، لجوازِ الخطأ والنسيانِ على الثِّقَةِ

 

Nəvəvi deyir: (Hədis haqqında) “səhihdir” deyildikdə bunun mənası: (Peyğəmbərə nisbəti) qəti şəkildə səhihdir demək deyil.

Həmçinin “qeyri-səhihdir” deyildikdə bunun mənası sadəcə isnadının/sənədinin səhih olmamasıdır.

 

Suyutinin şərhi: Yəni: hədisin sənədi sayılan vəsflərlə birlikdə bütünlük ərz edirsə, biz onu isnadın zahirinə əsasən (səhih) qəbul edərik. Yoxsa bu, həqiqətdə (Peyğəmbərə nisbəti) qəti şəkildədir demək deyil. Çünki siqa/güvənilən ravinin xəta etməsi və unutması mümkündür.”

 

Qaynaq: Cəlaluddin Əs Suyuti: Tədribur Ravi fi Şərhi Təqribin Nəvəvi: 1/75

Darut Teybə

 

Qeyd: Adını çəkdiyimiz kitablar “hədis üsulu” elminin ən məşhur kitablarındandır. Hər üç müəllif də (İraqi, Nəvəvi, Suyuti) hədislərə verilən dəyərlərin sadəcə zahiri, nisbi xarakter daşıdığı, həqiqətdə isə bu sözlərin Peyğəmbərə aid olmaması ehtimalını açıq şəkildə qəbul edirlər.

Sadə dildə desək: Bizim hədisə “səhih” deməmiz o sözlər haqqında “bunlar qəti şəkildə Peyğəmbərin sözləridir” mənasına gəlmir. Bu, sadəcə zahirə əsaslanan bir zəndən ibarətdir.

Bu sözlərin Peyğəmbərə nisbətini şübhə altına alan amillər nədir? Adını çəkdiyimiz müəlliflərə görə, sadəcə güvənilən ravilərin unutma və xəta etmə ehtimalıdır.

Məncə məsələ təqdim edildiyindən daha qəlizdir. Belə ki, ravilərə adil hökmü verilməsinin özü sadəcə zahir etibarıyladır. Halbuki, bu kimsələrin daxildə/həqiqətdə adil olmaması, özlərini fərqli tanıtmaları mümkündür və təcrübədə də çox görülən bir şeydir. Hətta bizlər bunu hər gün öz həyatımızda müşahidə edirik.

Ətrafımızda əgər yetərli miqdarda mal verilərsə boynuna xaç və ya sinəsinə Davud ulduzu taxmağa hazır olan, dinləri dinardan ibarət “adil elm tələbələri” ordusu vardır…
Toplu şəkildə “adil” hökmü verilən səhabə nəslinin içində çox sayda münafiq və qeyri-adil səhabə olduğu Quranın şahidliyilə sabitdir. Bu da zahirən adil olanların daxilən fasiq, hətta münafiq olmaları ehtimalının da siyahıya əlavə edilməsini zəruri qılır.

Yəni hədislərdəki şübhələr sadəcə adil ravinin xəta və unutması deyil, onların özlüyündə/həqiqətdə adil olmaması ehtimalıyla da əlaqəlidir. Bu problem hədis ravilərinin bütün təbəqələri üçün keçərlidir.

Hədislərin Peyğəmbərə nisbətindəki şübhənin qaynaqları sayılanlarla məhdudlaşmayıb, “Hədis Üsulu” elminin müxtəlif bölümlərindəki ciddi boşluqlar, absurd dərəcəsinə varan gülünc qaydalar/üsullarla da əlaqəlidir. Lakin, bu qaydaların müzakirəsi ayrı və uzun-uzadı təhlil tələb edən mövzudur. Allah nəsib edərsə başqa bir yerdə bu haqda da fikir bildirəcəyik. Tövfiq yalnız Allahdandır.


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#22 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 14 may 2020 - 21:41

İbnul Vəzir (775-840 h/1373-1436 m) Hz. Hüseynin qatili Ömər bin Sadın hədis “imamı” İcli tərəfindən güvənilən hədis ravisi sayılması rəzalətiylə bağlı danışarkən deyir:

 

ولهذا وأمثالِه حكَم علماءُ الحديثِ أن العالمَ الثقةَ إذا قال : حدَّثني الثقةُ ، ولم يُوضِّح مَن هو ، لم يُحكَم بصحةِ الحديث ، لجوازِ أن يُخالفَه في توثيقِه لو بيَّنه ، إما بأن يعلمَ مِن حالِه ما لا يعلَم ، أو بأن يختلِف فيما يقتضِيه حالُه المعلومُ للجميعِ

 

وسِرُّ المسألةِ أن التوثيقَ ظنيٌّ اجتهاديٌّ ، ولا يجوزُ للمجتهِد أن يُقلِّدَ فيما هذا حالُه مع التمَكُّن ، ومِن هنا لمْ يُصحِّحوا المُرْسَلات

 

“Bu və bənzəri hallar səbəbilə hədis alimləri belə qərar vermişlər: Əgər siqa/güvənilən bir alim “mənə güvənilən kimsə rəvayət etdi” deyər və bu şəxsin kim olduğunu açıqlamazsa bu (kanalla gələn) hədisin səhihliyinə hökm edilməz!

Çünki, əgər alim bu adamın kimliyini açıqlamış olsaydı onu güvənilən olaraq dəyərləndirmədə digərləri müxalif fikirdə ola bilərdi. Ya onun haqqında digərinin bilmədiyini bildiyi, ya da onun hamıya məlum olan halını dəyərləndirmədəki fikir ayrılığı səbəbilə.

Məsələnin sirri təvsiqin (birini güvənilən saymanın) zənni və ictihadi bir şey olmasıdır! Müctəhidin araşdırma imkanı varkən bu kimi hallarda təqlid etməsi caiz deyil! Bu səbəblə (alimlərin cumhuru) mürsəl hədisləri səhih saymamışlar.”

 

Qaynaq: İbnul Vəzir: Əl Avasim vəl Qavasim: 8/30

Muəssəsətur Risalə: 1412/1992

 

Qeyd: Bəli hədislərə yanaşma ictihadidir və bəzən bu ictihadda iştirak etmək üçün elmdən çox ağıla, şərəf və ləyaqətə ehtiyac olur.

Hədisdə imam sayılan (!) İclinin “Ömər Hz. Hüseynin qatilidir, ancaq hədisdə güvəniləndir” sözünü ictihadla rədd etmək də bu qəbildəndir. Belə bir ictihadın tək şərti müsəlman olmaqdır. Çünki müsəlman olan bir kimsə qatilin güvənilən olmayacağını bilir, xüsusən də öldürdüyü adam Hz. Hüseyindirsə.

Bəli Peyğəmbərin dinini onun nəvəsini şəhid edənlərdən öyrənmək istəmirsinizsə bu ictihadı etmək məcburiyyətindəsiniz...

 


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...




Bu mövzunu oxuyan istifadəçi sayı: 1

0 İstifadəçi, 1 Qonaq, 0 Anonim