Перейти к содержимому


Фотография

Haqq Şəxslərə Görə Tanınmaz!Ataları və Böyüklərini Haqq Ölçüsü Edənlərə


  • Mövzuya cavab vermək üçün, avtorizasiyadan keçməlisiniz.
Bu mövzudakı ismarıc sayı: 4

#1 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 22 mart 2018 - 23:54

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Bizdən öncə yaşayan insanların yanlış qərarlar almasının, hətta şirkə düşməsinin səbəbləri nələrdir? Qurani Kərim bu səbəblərin demək olar ki, hamısına toxunmuşdur.

Bu səbəblərdən biri də, insanların haqqı şəxslərə görə tanımasıdır. Qurani Kərim bu təmayülü “atalar dini”, “böyüklərin arxasınca düşmək” olaraq təbir edir və bir çox ayədə bu ölçünün yanlışlığını müxtəlif yönlərdən açıqlayır. Haqq atalara görə yox, atalar və böyüklər haqqa görə tanınar və dəyərləndirilər.

Haqqın kimdən gəldiyinə baxılmaz! Lakin, baxılır… Baxıldığı üçün haqq inkar edilir, şəxsiyyət bütlərinə qurban verilir… Yaxud neçə neçə fikir və elmi təcrübələr zay edilir… Çünki, onu biz yox, başqaları düşünüb, başqaları aşkarlayıb…

Allah bu neməti bizə yox başqalarına nəsib edib deyə boyun əyə bilmirik. Eynilə nemətin Adəmə verildiyini həzm edə bilməyən İblis kimi… Halbuki, uca Allah nemətini kimə verəcəyini ən yaxşı biləndir…

Bu mövzuda bəzi alimlərdən lətif nəqllər paylaşmaq surətilə, fayda götürəcək kimsələrə nəsihət etmək istədim. Tövfiq yalnız Allahdandır!

 


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#2 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 22 mart 2018 - 23:55

Məşhur müsəlman filosof Yaqub bin İshaq Əl Kindi (185-256 h/805-873 m) risalələrindən birində Fəlsəfə və Məntiq kimi elmlərdə Yunan mədəniyyətinin əldə etdiyi nailiyyətlərdən istifadə etməkdən bəhs edərkən deyir:

 

وينبَغي لنا ألَّا نَسْتحِي مِن استحسانِ الحق واقتناءِ الحقّ مِن أيْنَ أتَى ، وإن أتَى مِن الأجناس القاصية عنّا والأمَمِ المباينة لنا ، فإنه لا شَيْءَ أولى بطالبِ الحق مِن الحق ، وليس ينبغي بَخْسُ الحقّ ، ولا تصْغيرٌ بقائلِه ولا بالأتي به ، ولا أحدَ بُخِسَ بالحق ، بل كلٌّ يُشرّفُه الحقُّ

 

“Haradan gəlirsə gəlsin, haqqı xoş qarşılamalı, onu mənimsəməliyik! Bizdən uzaq irqlərdən, bizə müxalif ümmətlərdən gəlsə də!

Çünki, haqqı axtaran kimsə üçün haqdan daha önəmli heçnə yoxdur!

Haqqı dəyərsizləşdirməməli, söyləyəni və ya onu ortaya qoyanı kiçiltməməliyik. Çünki, haqla kiçilən heç kim yoxdur. Əksinə hər kəsi ucaldan elə haqqdır!”

 

Qaynaq: Yaqub bin İshaq Əl Kindi: Rəsəilul Kindi Əl Fəlsəfiyyə: 103

Darul Fikril Arabi: 1369/1950

 

Qeyd: Kindinin bu sözlərində böyük ibrət vardır. Haqqı, başqası aşkarlayıb və ya gözəl bir formada tərtibləyib deyə rədd etmək hikmətdən məhrum səfehlərin işidir. Haqqı axtaran üçün onun kimdən gəldiyi önəmli deyil!

Haqqın müəyyən firqəyə mənsub şeyxlərin bir birindən kopyaladağı kitablardan kənara çıxmadığı zənniylə, ömür boyu bu "kitabça kəndindən" şəhərə çıxmayan cahillər də bu kateqoriyadandır. Halbuki, hikmət möminin itən əşyasıdır, harada taparsa götürər, götürmək məcburiyyətindədir…


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#3 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 23 mart 2018 - 00:05

Əbu Həmid Əl Ğazali (450-505 h/1058-1111 m) insanların sapıqlığa düşməsinin önəmli səbəblərindən birinə toxunaraq deyir:

 

وهذه عادةُ ضعفاءِ العقول ، يعرِفون الحقَّ بالرّجال ، لا الرّجالَ بالحق. والعاقلُ يقتدِي بقولِ أمير المؤمنين علي بن أبي طالب رضي الله عنه ، حيثُ قال : لا تعرِفْ الحقَّ بالرّجال بلِ اعرِفْ الحقَّ تعرِفْ أهلَه

والعارف العاقلُ يعرِف الحقَّ ، ثم ينظُر في نفس القوْل : فإن كانَ حقاً قبِلَه سواءٌ كان قائلُه مُبطِلاً أو محُقاً

وهذا وهمٌ باطلٌ ، وهو غالبٌ على أكثرِ الخلق . فإذا نسَبْتَ الكلامَ وأْسندتَه إلى قائلٍ حسُن فيه اعتقادُهم ، قبِلوه وإن كان باطلاً ، وإن أسندتَه إلى مَن ساءَ فيه اعتقادُهم ردُّوه وإن كان حقاً ، فأبداً يعرِفون الحقَّ بالرجال ولا يعرفِون الرجالَ بالحق ، وهو غايةُ الضلال

 

“Ağıldan qıt olanların adəti budur: Haqqı insanlara görə tanıyarlar. İnsanları haqqa görə yox.

Ağıllı insan isə, möminlərin əmiri Əli bin Əbi Talibin - Allah ondan razı olsun - bu sözüylə əməl edər: "Haqqı insanlara görə tanıma! Haqqı tanı ki, əhlini tanıyasan!"

Ağıllı, arif insan öncə haqqı tapar, sonra sözə baxar. Əgər doğrudursa onu qəbul edər. Sözün sahibi istər haqq əhlindən olsun, istər batil əhlindən.

İnsanların çoxuna hakim olan batil bir yanaşma var: Bir söz deyib, sonra onu haqqında yaxşı fikirdə olduqları birinə nisbət etsən, batil də olsa onu qəbul edərlər. Yenə bir fikir səsləndirib, haqqında yaxşı fikirdə olmadıqları birinə nisbət etsən, haqq da olsa onu rədd edərlər.

Haqqı həmişə insanlara görə tanıyarlar. İnsanları haqqa görə tanımazlar. Bu isə zəlalətin zirvəsidir!”

 

Qaynaq: Əbu Həmid Əl Ğazali: Əl Munqiz minəd Dalal: 153 və 155

Misir: Darul Kutubil Hədisiyyə

 

Qeyd: Bu xəstəlik daha öncə bizim də diqqətimizi çəkmişdi. Hətta dəfələrlə sosyal təcrübə apararaq, xəstəliyin necə dərinlərə işlədiyinə sahib olmuşuq.

Axmaqca olduğu açıq olan bir söz haqda münasibət bildirməsini istədiyim kimsələr, bunun bir axmaqlıq olduğunu deyir, söz sahibinin kimliyini öyrəndikdən sonra isə tələyə düşmüş zavallı siçovullar kimi çabalamağa başlayırlar. Sonra isə, bu sözün ehtiva etdiyi “hikmətləri” mənə izah etməyə çalışırlar.

Hətta bir dəfə sələfi birisinə sayta yerləşdirdiyim bir sözü göstərib münasibətini soruşdum. Bu sözü deyənin Yəhudi və Xristianlardan daha kafir olduğunu dedikdən sonra, sözün sahibini ona tanıtdım. Söz sahibi İbn Teymiyyə olunca sözdəki incə nöqtələr mövzusunda mühazirə başladı...

Allahın sifətləri mövzusunda da eyni tendensiyanı müşahidə edirik. Axmaqlığı aşkar olan sözlər zikr edilir, insanlar bunu rədd etmək istədikdə "bu filan imamların sözüdür" deyildikdə, bu adlar qarşısında müxalifin dizləri əsməyə başlayır... Bütün bunların səbəbi haqqı insanlara görə tanımaqdır. İnsanları haqqa görə yox!

 


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#4 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 23 mart 2018 - 13:46

Dəlillərin deyil, şəxslərin təsirinə məruz qalmanın formalarından biri, müəyyən fikir daşıyıcılarının toplandığı məkanlarda yaşadıqda və ya oraya  getdikdə, onların fikrini qəbul etməkdir.

Əsrimizin ən görkəmli hədisçilərindən sayılan Əhməd Əl Ğumari (1320-1380 h/1902-1960 m) bu anormallıq barədə yarı satirik üslubla deyir:

 

تقلُّبُ رأيِ سفيانَ الثوْري في التفْضِيل بينَ الخُلفاءِ الراشِدينَ

 

قال زيد بن الحُبَاب : كانَ رأي سفيانَ الثوْري رأيَ أصحابِه الكُوفيّينَ يُفضِّل عليًّا على أبي بكرٍ وعمرَ ، فلمَّا صارَ إلى البصْرةَ رجَع عنه وهو يُفضّل أبا بكرٍ وعمرَ على علي ويُفضّل عليًّا على عثمانَ

قلتُ : ولو سكَن الشامَ أو الأنْدَلُسَ لَفَضَّلَ معاويةَ على عليّ ، ولكن الله سَلَّم

 

“Sufyan Əs Səvrinin Rəşidi Xəlifələr arasındakı təfdil (üstün görmə) xüsusunda rəyinin dəyişməsi

 

Zeyd bin Əl Hubəb dedi: Sufyan əs Səvri Kufəli əshabı kimi düşünər, Əlini Əbu Bəkr və Ömərdən üstün sayardı. Basraya getdikdə bu görüşündən döndü və Əbu Bəkrlə Öməri Əlidən, Əlini də Osmandan üstün saydı.

Mən (Ğumari) deyirəm: Əgər Şam və ya Əndəlusda məskun olsaydı, Muaviyəni Əlidən üstün tutardı. Lakin, Allah qurtarıb...”

 

Qaynaq: Əhməd Əl Ğumari: Cunətul Attar: 2/45 (B-294)

Xüsusi Çap

 


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#5 Muslih

Muslih

    Mütəxəssis

  • Moderators
  • 886 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 07 aprel 2018 - 14:44

Zeydi-Mutəzili Nəşvan Əl Himyəri, Dini və Dünyəvi müxtəlif elmlərdə iki yüzə yaxın əsər mirası olan məşhur Mutəzili alim Əbu Osman Əl Cahizin (163-255 h/780-869 m) “Kitəbul Əxbar” adlı əsərindən önəmli bir təsbiti bizlərə nəql edir:

 

وإن شأنُهم تعظيمُ الرجالِ ، والاسْتِسلامُ للمنْشَأ ، والذَّهابُ مع العصَبيَّةِ والهوَى ، والرِّضى بالسابقِ إلى القلوبِ ، واستثقالُ التمْثيلِ ، وبغْضُ التحْصِيلِ

ما تجِد مِن اعتقادِ أكثرِ البَصْريين وسَوادهم لتقديمِ عثمانَ بن عفَّانَ ، ومِن اعتقادِ أكثرِ الكُوفِيين وسوادهم لتقديمِ علي بن أبي طالب عليه السلام ، ومِن اعتقادِ أكثرِ الشآمِين لدينِ بني أميّةَ ، وتعظيمِ عثمانَ وحبّ بني مَروانَ ، حتى غلَط لذلك قوْمٌ ، فزَعَموا أن ذلك مِن قبَلَ الطالِع ، وقال آخَرون : بلْ مِن عمَلِ التُّرْبة ، كما تجِد لأهْلِ كلّ ماءٍ وهواءٍ وطينةٍ : نوْعاً مِن الأخلاقِ ، والمنظَرِ والزِّي ، والصِّناعةِ واللغةِ

وليسَ ذلك - أكْرَمكَ الله - إلا مِن قبَلِ تقليدِ السلفِ ، وحبِّ الرجالِ ، وما وقَع في القلُوبِ ، وهَيَّجَتْه المحبَّةُ ، لأنَّ تقليدَ الآباءِ هو الذي ارتَهنَهم ، وحبُّ الرجالِ هو الذي أعْمَاهم وأصَمَّهم ، والنَسَقُ على التقليدِ هو الذي ملَأ خواطرَهم ، وأمَاتَ قلوبَهم ، ولو كانَ ذلك مِن قبَلِ الطالعِ أو التُّرْبةِ ، لما حسُن الأمرُ والنهْي ، ولما جازَ الحمْدُ والثوابُ ، واللائمةُ والعِقابُ ، ولما كان لإرسالِ الرسُل معْنى ؛ ولو كان ذلك للطالعِ والبلْدةِ ، لجازَ ذلك في المصِيبِ كما في المخطئ ، ولجازَ في الناظرِ كما جازَ في المقلِّد

 

ولو كانَ هذا مِن قبلِ البحْثِ والنظَرِ ، لما صارَ أهلُ عُمَّان كلُّهم إباضيةً ، وغيرُهم مرْجيةً ، ولما اختارَ أولادُ النَّصارى كلَّهم النَّصرانيةَ ، وأولادُ اليهودِ كلُّهم اليهُوديةَ ، وأولادُ المجوسِ كلُّهم المجوسِيةَ ؛ وكيفَ يجوز أن يعتقِد أولادُ اليهود كلُّهم اليهوديةَ بالنظَر ؟ وقد تجِد الأخَوين ينظُرانِ في الشيءِ الواحدِ فيخْتلِفانِ في النظَر ، ولرُبَّما نظَر الناظرُ فيصِير له في كل ّعامٍ قولٌ ، ولربما كانَ ذلك في كلّ شهرٍ ؛ فصحَّ أن دينَ الناسِ بالتقليدِ لا بالنظَرِ ، وليس التقليدُ إلى الحقّ بأسْرعَ منه إلى الباطلِ

 

وفي كلّ أهلِ مذْهَبٍ ثقةٌ يسنِدون إليه ، وعالمٌ يعتَمِدون عليه ، وكلّهم يحتجُّ بقوْلِ اللهِ تعالى ، ويروي عن رسولِ الله صلى الله عليه وسلم ، وقد كثُر التدليسُ في الكتُبِ ، والزيادةُ في الأخْبارِ ، والتأويلُ لكتابِ الله عز وجل ، على قدْرِ الأهواءِ والمذاهبِ والآراءِ ، فيجِب على العاقلِ التيقُّظُ والتحرُّز والتحفُّظ مِن التقليدِ الذي هلَك به الأوَّلون والآخِرون

 

“İnsanların işi, müəyyən şəxsləri ucaltmaq, atalara (fikirlərinə) təslim olmaq, təəssüb və hava-həvəslə hərəkət etmək, qəlblərə daha öncə yerləşmiş fikirlərlə razılaşmaq/kifayətlənmək, müqayisəli düşünməyi özünə yük saymaq və təhsildən nifrətdir.

Bəsrə və ətrafındakıların əksəriyyətinin Osman bin Affanı, Kufə və ətrafındakıların əksəriyyətinin Əli bin Əbi Talibi - aleyhissalam - üstün tutduqlarını, Şamlıların Əməvi dininə inandıqlarını, Osmanı ucaldıb, Mərvanın (bin Əl Hakəm) övladlarını sevdiklərini görərsən.

Hətta bir qrup insan bu səbəblə xətaya yol verərək, (görüşlərin bölgələrə görə yayılması şəklindəki) bu prosesin bürclərlə əlaqəli olduğunu zənn etmişdir. Bəziləri isə bunun bölgəylə əlaqəli/onun təsiriylə olduğunu düşünmüşdür. Necəki hər bölgə xalqının özünəməxsus əxlaqı, görünüşü, geyimi, sənəti və dili var (eləcə də bölgəyə xas dini məzhəbləri var).

Allah səni ucaltsın! Bu prosesin səbəbi (sayılanlar yox), daha öncə yaşayanları (sələfi) təqlid etmək, müəyyən şəxslər haqqında (kor) sevgi, qəlblərdə meydana çıxan duyğular, məhəbbətin həyəcanıdır. Ataları təqlid etmək onları ələ almış, müəyyən şəxslərə (kor) sevgi onları kor və kar etmiş, təqlid üzrə müntəzəmlik onların zehinlərini işğal etmiş və qəlblərini öldürmüşdür.

Əgər bu proses (onların dediyi kimi) bürclər və ya bölgəylə əlaqəli olsaydı, (Allah tərəfindən insanlara yönəlik olan) əmr və qadağalar yersiz olar, təşəkkür, qarşılıq vermək, qınaq və cəza caiz/keçərli olmaz, peyğəmbərlər göndərməyin mənası qalmazdı.

Əgər bu proses bürclər və bölgəylə əlaqəli olsaydı, xətalı haqqında olduğu kimi haqlı, təqlidçi haqqında olduğu kimi təhlilçi haqqında da keçərli olardı.

Əgər bu (insanların görüş seçməsi), araşdırma və təhlil nəticəsində olsaydı, Omanlıların hamısı (Xaricilərin bir qolu olan) İbadi, digərləri Murciyə olmazdı! Xristianların bütün uşaqları Xristianlığı, Yəhudilərin bütün uşaqları Yəhudiliyi, Məcusilərin bütün uşaqları Məcusiliyi seçməzdi.

Müəyyən bir şey haqqında mübahisə/müzakirə edən iki qardaş, bu müzakirədə fərqli düşündüyü halda, Yəhudilərin bütün uşaqlarının Yəhudiliyə təhlil/analiz nəticəsində etiqad etməsi necə mümkün ola bilər? Halbuki, bəzən bir təhlilçi araşdırma aparar və hər il, bəzən hər ay bir görüşə qənaət gətirər.

Beləcə sabit olur ki, insanların mənsub olduğu din araşdırma yox, təqlid məhsuludur və (insanlar) batili təqlidə, haqqı təqliddən daha çox tələsərlər!

Hər məzhəbin/firqənin özlərini isnad etdikləri güvənilir bir adamı, etimad etdikləri bir alimi var. Məzhəblərin/Firqələrin hər biri uca Allahın Kitabından dəlil gətirir, Peyğəmbərdən - sallallahu aleyhi və səlləm - (öz lehinə) hədis rəvayət edir.

Kitablarda hiylə (tədlis), xəbərlərdə/hədislərdə əlavələr, Quranın təvili məzhəblər/firqələr və fikir qrupları nisbətində çoxalıb. Elə isə, ağıllı adam diqqətli olmalı, əvvəlkiləri və sonrakıları həlak edən təqliddən özünü qorumalıdır!” 

  

 

Qaynaq: Nəşvan Əl Himyəri: Əl Hurul İn: 1/283, 284, 290

Beyrut: Darul Azal: 1985

 

 

Qeyd: Fikirlərin, firqələrin adətən bölgə bölgə yayılması hər birimizin diqqətini çəkən xüsusudur. Lakin, aramızda bu proses üzərində düşünən, təfəkkür edən, səbəblərini axtaran insanlar çox azdır. Çünki, bizlər ümumiyyətlə əzbərlə barışıq, təfəkkürlə küsülü bir cəmiyyətik.

İnsanlar bir ailə içində, sadə mövzularda həmfikir ola bilmədikləri halda, müəyyən şəhər sakinləri hansısa firqənin haqlı olduğuna toplu şəkildə qərar verə bilərlərmi? Belə bir şey nə qədər realdır?

Elə isə, bu prosesin səbəbi nədir? Əlbəttə ki, atalar dininə uymaq...  Beləcə Əşari bir ailədə böyüyənlər Əşariliyin haqq olduğuna, Matrudi, Sələfi, Şiə ailədə böyüyənlər də bu minvalla öz atalarının məzhəbinin haqq olduğuna inanar. Hətta haqqı müdafiə adı altında atalarının söylədiyi ən absurd fikirlərə təvil axtarar, onları müdafiə etmək üçün məqalə və kitablar yazarlar. Çünki, atalarımız heç vaxt xəta etməz... Bir sözlə müxtəlif fikirlərdə olsaq da, hamımız anadan haqq üzrə doğuluruq...

Halbuki, Şiə ailəsində doğulan bir kimsə, atalar dinini bir kənara qoyaraq məzhəbin əsli olan İmamət nəzəriyyəsini təhlil etsəydi bu nəzəriyyədəki tutarsızlıqları görər, böyük ehtimalla fikrində dəyişiklik olardı...

Sünni ailədə doğulan biri atalar dinini tərk edib, Səhabə ədaləti, Muaviyə dayısının cinayətlərini təhlil etəsəydi, ağıl sahiblərinin şiddətlə rədd edəcəyi bu anormal fikirləri müdafiə rəzilliyindən qorunardı...

Lakin, atalar dini öz gücünü qoruyur. Bizlər hər gün Qurani Kərimdə uca Allahın bizdən öncəkiləri təhlili tərk edib, atalar dininə uyduqları üçün qınadığını oxuyub, bitirdikdə “uca Allah doğru söylədi” deyərək atalarımızı təqlid etməyə gedirik... Dilimizdə “Allah doğru söylədi dedikdən” sonra, əməlimizlə Allahı yalanlamağa gedirik...


Hədis: "İnsanlar dəvələr kimidir. Yüz nəfərdən işə yarayan bir nəfər belə tapa bilməzsən" (Səhih Muslim)





Bu mövzunu oxuyan istifadəçi sayı: 1

0 İstifadəçi, 1 Qonaq, 0 Anonim