Перейти к содержимому


Фотография

Buluğ - Yetkinlik ZamanıÖnəmli bilgi


  • Mövzuya cavab vermək üçün, avtorizasiyadan keçməlisiniz.
Bu mövzudakı ismarıc sayı: 3

#1 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 20 iyun 2015 - 02:31

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Uca Allahın yardımıyla bu mövzuda insanların nə zaman yetkin sayılmalarından bəhs etmək istəyirəm. Mövzunun özü haqqında danışmadan öncə onun səmərəsindən, yəni bizlərə yönəlik praktik faydasından danışmaq, başqa sözlə "bu haqda bilmək nəyə lazımdır? bizə nə qazandıracaq?" sualına cavab vermək istərdim.

 

1. Məsələnin səmərəsi. İnsanların dində və dünyəvi müstəvidə müxtəlif hüquqi statusları vardır. Bu statuslar fərqli dəyərlər əsas alınaraq verilir. İnsan dünyaya gəldikdə dinimizə görə sırasıyla aşağıdakı hüquqi statuslara tabe tutulur:
 

a ) Sabi. Anadan olduqdan təqribən yeddi yaşa qədər uşaqlara mütləq olaraq "Sabi" adı verilir.

b ) Mumeyyiz Sabi. Uşaq təqribən altı-yeddi yaşına varıb, yaxşını pisdən seçəçək nisbi ağıllılıq mərhələsinə gəldikdə "Mumeyyiz" adlanır.

c ) Murahiq Sabi. Oğlan uşaqları 12, qızlar 9 yaşını doldurduqda yetkinliyə potensial namizəd olurlar və bu andan etibarən "Murahiq" və "Murahiqa" adını alırlar.

d ) Baliğ. Murahiq mərhələsindəykən müxtəlif əlamətlərlə və ya on beş yaşını doldurmaqla uşaqlar artıq "Baliğ", yəni yetkin sayılırlar. Digər yetkin insanlar kimi mükəlləfdirlər. Bu əlamətləri növbəti başlıqda təfsilatlı izah edəcəyik.

 

Təbii ki, bu mərhələlərin hər birinin özünə məxsus hökmləri vardır. Lakin bunlardan ən önəmlisi uşaqların buluğa çatması, yetkin olmasıdır. Məhz bu keçid, tam mənada uşaqlıqdan böyüklüyə keçiddir və bu mərhələdən sonra insanın hüquqi statusunda ciddi/prinsipial dəyişikliklər olur.

Məsələn fiqh kitablarının müxtəlif bablarına nəzər salsanız, Namaz, Oruc və bənzəri bir çox ibadətin vucub şərtlərində, bir çox cəzaların tətbiqi şərtlərində, qazilik və bənzəri vəzifələri üstlənmə tələblərində "Baliğlik" ifadəsini görə bilərsiniz.

Baliğ olmayanın verdiyi əzan, cənazəni kəfənləmək kimi işlərin qeyri baliğ tərəfindən görülməsi fərzu kifayə məsuliyyətini aradan qaldırarmı? Verilən salamı alması digərlərini məsuliyyətdən azad edərmi? Qadın baliğ olmayan məhrəmiylə səfərə çıxa bilərmi? Qadın baliğ olmayanların önündə örtünməlidirmi?

Baliğ olmayana zəkat, fitr sədəqəsi və onun sahib olduğu torpaqdan uşr ödəmək vacibdirmi? Uşağa verilən zəkat keçərlidirmi? Uşağın cihadı məqbuldurmu? Uşağın Hilalı görmə şəhadəti, məhkəmədə şahidliyi məqbuldurmu? Baliğ olmayanın İslamı və riddəti keçərlidirmi? Uşağın kəsdiyi heyvanın əti yeyilərmi?...

Bu və bənzəri yüzlərcə sualın cavabında nəticə əldə etmək, uca Allahın bizdən tələblərini haqqıyla yerinə yetirmək üçün insanlara Baliğ/Yetkin statusunun necə verildiyini, uşaqlığın nə zaman bitdiyini bilmək şərtdir!

Şəriətimizdə baliğlə uşaq arasında fərq qoyulan yüzlərcə məsələ vardır və bizlər bu ikisini ayıran sərhəddi öyrənmədən hökmləri tətbiq edə bilmərik. Sadə bir misal verəcək olsaq... Uşağa namaz fərz deyil, lakin baliğə fərzdir hökmünü reallaşdırmaq, ancaq baliği uşaqdan seçə bilməklə mümkündür...

Buluğa çatmamış insanların əhkamı Hənəfi alimlərindən Məcduddin Əl Usruşəni (v. 632 h/1234 m) tərəfindən "Camiu Əhkəmis Siğar" adlı orijinal bir çalışmada bir araya toplanmışdır. Kitab Ərəb dilində mətbu olmaqla yanaşı İbrahim Canan tərəfindən Türk dilinə tərcümə edilmiş və 1984 cü ildə "Cihan Yayınları" etiketiylə çap edilmişdir. Nadir kitab saytlarından əldə edilməsi mümkündür.

Beləcə məsələ haqda bilginin çox önəmli, faydalı olduğu sabit olmuşdur və Müsəlmanların bu mövzuya xüsusi diqqət göstərmələri qaçınılmazdır! Bu məsələ fiqhin stratejik/kilid məsələlərindəndir. Tövfiq Allahdandır.
 


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#2 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 20 iyun 2015 - 03:34

2. Buluğun müzakirə zamanı. Uşaqların yetkinliyə çatmasının müzakirəsi, buluğ əlamətlərinin diqqətə alınması mütləq olmayıb, müəyyən yaşdan sonra aktuallıq qazanır. Bir uşağın buluğa çatma iddiası oğlandırsa 12 yaşı, qızdırsa 9 yaşını tamamladıqdan sonra diqqətə alınar.

Bu yaşa gəlməyən uşaqların buluğ iddiaları qəbul edilməz. Başqa sözlə buluğun alt sərhəddi 9/12 yaşdır. Üst sərhəddi isə hər iki cins üçün 15 yaşın dolmasıdır. Bu mərhələyə qədəm basanlara yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi "Murahiq" yəni "yetkinliyə namizəd" deyilir.


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#3 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 20 iyun 2015 - 03:50

3. Buluğa nəylə hökm edilər? Buluğa hökm edilməsi iki şəkildədir: Həqiqətən - əlamətlərlə və hökmən - yaşla.

 

Oğlan üçün buluğ əlamətləri:

1. İnzal. Cinsi əlaqə, sevişmə, əllə müdaxilə, baxış, toxunma, düşünmə və ya hərhansı başqa bir yolla məninin/spermanın gəlməsi/boşalma.

2. İhtilam. Yuxuda görülən şeylərin nəticəsində məni gəlməsi, yuxuda cunub olmaq.

3. İhbal/Hamilə buraxmaq. Oğlan uşağının qarşı cinsi hamilə buraxması.

Əgər Murahiqdə bu əlamətlərdən biri ortaya çıxarsa həqiqətən, ortaya çıxmazsa  15 yaşını tamamlamasıyla hökmən baliğ/yetkin qəbul edilər.

 

Qız üçün buluğ əlamətləri:

1. Heyz. Xalq arasında "aybaşı" olaraq bilinən axıntıların başlaması.

2. İnzal. Cinsi əlaqə, sevişmə, əllə müdaxilə, baxış, toxunma, düşünmə və ya hərhansı başqa bir yolla məninin/spermanın gəlməsi/boşalma.

3. İhtilam. Yuxuda görülən şeylərin nəticəsində məni gəlməsi, yuxuda cunub olmaq.

4. Həbəl/Hamiləlik. Qızın hamilə qalması.

 

Əgər Murahiqa olan qızda bu əlamətlərdən biri ortaya çıxarsa həqiqətən, ortaya çıxmazsa 15 yaşını tamamlamasıyla hökmən baliğ/yetkin qəbul edilər. 

Bu əlamətlərin varlığı adətən uşaqların özü tərəfindən xəbər verilir. Dolayısıyla valideynlərin öz övladlarına bu əlamətləri uyğun bir dillə izah etmələri, onları ümumi bir nəzarətdə saxlamaları lazımdır.

 


Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#4 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 20 iyun 2015 - 05:14

Təqdim etdiyim hökmlər Hənəfi məzhəbinə əsaslanır. Məzhəbin fiqh kitablarında bu barədə olan məlumatlar bir birinin oxşarıdır. Bu səbəblə məzhəb görüşünü təmsilən qısa bir sitatla kifayətlənmək istədik.

 

Hənəfilərdən İbrahim Əl Hələbi (v. 956 h/1549 m) bu barədə müxtəsər və nisbətən tərtibli olaraq deyir:

 

يُحكَم ببلوغِ الغُلام بالاحتلامِ أو الإنزالِ أو الإحْبال وببلوغِ الجاريةِ بالحيْض أو الاحتلامِ أو الحَبَلِ

فإن لمْ يُوجد شيءٌ مِن ذلك فإذا تمَّ له ثمانيَ عشرةَ سنةً ولها سبعَ عشرةَ سنةً وعندهما إذا تم خمسَ عشرة سنةً فيهما وهو روايةٌ عن الإمام وبه يفتي

وأدنى مدَّته له اثنتا عشرةَ سنةً ولها تسعُ سِنِين وإذا راهَقا وقالا بلَغْنا صدِّقا وكانا كالبالغِ حكْماً

 

"Oğlanın balig olmasına: ihtilam, inzal və ya ihballa, qızın baliğ olmasına: heyz, ihtilam və ya hamilə qalmasıyla hökm edilər.

Əgər bunlardan heç biri olmazsa (Əbu Hənifəyə görə) oğlanın 18, qızın 17 yaşı tamamlandıqda, Muhəmməd və Əbu Yusufa görə hər ikisinin 15 yaşı tamamlandıqda avtomatik baliğ sayılarlar. 15 yaş həddi Əbu Hənifədən də gəlmiş bir rəvayətdir. Fətva da bu görüş üzrədir.

Buluğun alt sərhəddi oğlanda 12, qızda 9 yaşdır. Murahiq olduqları zaman buluğa çatdıqlarını söyləsələr sözləri təsdiq edilər və baliğ kimsələrin hökmünə tabe tutularlar."

 

Qaynaq: İbrahim Əl Hələbi: Multaqal Əbhur: 60

Beyrut: Darul Kutubil İlmiyyə: 1419/1998
 


  • Ramazan bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...




Bu mövzunu oxuyan istifadəçi sayı: 1

0 İstifadəçi, 1 Qonaq, 0 Anonim