Перейти к содержимому


Фотография

Məşvərət və Təcrübə PaylaşımıVelisopedi yenidən kəşf etmə!


  • Mövzuya cavab vermək üçün, avtorizasiyadan keçməlisiniz.
Bu mövzudakı ismarıc sayı: 7

#1 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 04:51

بسم الله الرحمن الرحيم

 

Məşvərətin tanımı və dinimizdəki yeri

 

Məşvərət, müşavirə, istişarə və şura – dilimizdə də, anlaşılan kəlimələrdəndir. Bu sözlər məsləhətləşmək, fikir alış verişi, təcrübə paylaşımı kimi mənalar ifadə edir.

Müsəlmanların inkişafındakı önəminə binaən, Dinimizdə məşvərətin yeri haqqında danışmaq, bu barədə bəzi önəmli xüsuslara işarə etmək istədim.

 

Qurani Kərimin təqribən üçdə birini təşkil edən qissələr, "təcrübə paylaşımı"nın bariz örnəkləridir. Uca Allah, bizdən öncə vəhyə muxatab olan insanların başına gələnləri bizlərə nəql edərək, onların təcrübəsindən faydalanmamızı, ibrət almamızı diləmişdir.

"Gəzin, dolaşın, sizdən öncəkilərin aqibətinin necə olduğunu görün" məzmunlu bütün ayələr, "gəzin dolaşın, sizdən öncəkilərin təcrübəsindən istifadə edin!" əmrinin fərqli bir ifadə şəklidir.  Sanki uca Allah bizə bunları deyir: Kafirlərin düçar olduğu bəlalara, peyğəmbərlərin, möminlərin imtahanlarına, mübarizələrinə və yer üzünə varis qılınmalarına baxın... İnsanlıq tarixindən, insan nəslinin min illər sürən təcrübəsindən faydalanın...

Məşvərət, təməl hidayət rəhbərimiz olan Qurani Kərimdə bu şəkildə zikr edilir:

 

وَشَاوِرْهُمْ فِي الأمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ

 

Uca Allah, vəhylə dəstəklədiyi Rəsuluna xitabən buyurur: “İş xüsusunda onlarla məşvərət et! Qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et!” (Ali İmran: 3/159)

 

وَأَمْرُهُمْ شُورَى بَيْنَهُمْ

 

Digər bir ayədə möminlərin öyülən özəlliklərindən bəhs edərkən buyurur: “İşlərini məşvərətlə görərlər.” (Əş Şura: 42/38)

 

Tirmizi və digərlərinin rəvayət etdiyi hədisdə Əbu Hureyrə deyir:

 

مَا رَأَيْتُ أَحَدًا أَكْثَرَ مَشُورَةً لِأَصْحَابِهِ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

 

“Allah Rəsulundan – sallallahu aleyhi və səlləm – daha çox əshabıyla məşvərət edən kimsə görmədim.”

 

Bədrə çıxış, oradakı düşərgə yeri, döyüşdə alınmış əsirlər və qənimətlər haqqında, Uhud və Xəndək döyüşlərində, Hudeybiyyədə, Taif səfərində, Hz. Aişəyə iftira atılması hadisəsində, azan xüsusunda və başqa bir çox mövzularda, Rəsulullah əshabıyla məşvərət etmişdir. Halbuki, Allah Rəsulu insanların ən ağıllılarındandır.

Səhabələrdən Ümmətin işlərini yüklənənlər də eyni yol üzrə davam etmiş, Zəkatdan imtina edənlərlə savaşmaq, Quranın cəm edilməsi, içki həddi, Hicri təqvimin təsisi, mücahidlərin cəbhədə qalma müddəti, qənimət torpaqlarının istifadəsi və bir çox başqa mövzularda istişarə məclisləri qurmuşlar.

 

İctimai və Dini həyatda önəmli rolu olan məşvərət, mücərrəd bir təqlid deyil, ağırlıqlı olaraq ictihaddır.

Belə ki, məşvərət iki bölümdən ibarətdir: Bilgi toplama və analiz. Bəzən insan sadəcə əhliyyət sahiblərinin verdiyi bilgiyə möhtac olar, ancaq bu bilgiləri özü analiz edər. Yerinə görə sahib olduğu bilgilərin analizində köməyə ehtiyac duyar. Bəzən isə hər ikisinə...

Məşvərət, gücləri birləşdirib, əldəki imkanları bir araya gətirərək daha gözəl nəticələr əldə etmənin yoludur.

Məşvərət edən kimsə bal arısı kimidir. Çiçəkləri gəzər, özünə lazım olanlardan toplayar və nəticədə bal əldə etmiş olar.

Məşvərətdən qaçan və başqalarının təcrübəsindən istifadə etməyən kimsə, “hər dəfə yenidən velosiped kəşf etmə” yoluna çıxaraq, itirənlərdən olar.

Məşvərətin əsl hədəfi müəyyən problemlərin həlli olsada, bir yan hədəfi də vardır. O hədəf, Müsəlmanlar arasında sevgi və ülfəti artırmaqdır. Görüşünə baş vurulan kimsə özünə dəyər verildiyini düşünər və dəyər verənə qarşı sevgisi artar. Bu da, müsəlmanlar arasındakı münasibəti möhkəmləndirər.

Başqalarıyla məşvərət et! Onlara çox baha başa gəlmiş şeyləri sənə təmənnasız verərlər...
 


  • Əbu Ömər Hənəfi və Nasir bu ismarıcı bəyəndilər
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#2 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 04:53

Məşvərətin hökmü

 

Məşvərətin hökmü barədə birmənalı söz söyləmək çətindir. Qənaətimcə yerinə görə məşvərtin durumu “beş təklifi hökm” arasında dəyişir.

Məsələn ümmətin qayğısına qalmaqla mükəlləf olan bir dövlət başçısının, hansısa stratejik bir qərar alarkən, o sahənin mütəxəssisi olan kimsələrin görüşünə baş vurması qaçınılmaz bir vacibdir. Çünki, bu bilgilər olmadan vacib olan məsləhətin yerinə yetirilməsi imkansızdır. Müfəssirlərdən İbn Atiyyə, dövlət başçısına istişarənin fərz olması haqda alimlərin icmasını nəql etmişdir.

Eyni qaydada, dövlət başçısının stratejik sahələrdə əhil olmayan biriylə məşvərət etməsi, onun görüşlərini ölçü alması haram olar. Çünki bu, məsləhəti deyil məfsədəti təmin edən bir davranışdır.

Günümüzdə bunun ən bariz örnəyi, ölkəmizin məşvərət məclisi sayıla biləcək parlamentdir... Ölkənin bütün problemlərinin müzakirə edildiyi bu məkanda, problemlərin mahiyyətindən xəbərdar, sözügedən sahələr haqqında mütəxəssis olan bir nəfər belə yoxdur...
 


  • Əbu Ömər Hənəfi bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#3 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 04:54

Məşvərətin sahəsi

 

Dinin qəti əmri olan mövzuların əsli hökmü barədə məşvərət caiz olmaz. Çünki bunlar müzakirəyə açıq məsələlər deyildir. Ancaq bəzi qəti hökmlərin tədrici tətbiqi vəya müvəqqəti asqıya alınması mövzusu, səhabələrin də etdiyi kimi müzakirə edilə bilər.

Bunun xaricində, ictihada açıq olan dini mövzular və bütün dünyəvi mövzular məşvərət və müzakirə sahəsidir.


  • Əbu Ömər Hənəfi bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#4 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 04:56

Məşvərət kimlərlə edilər?

 

Məşvərətin kimlərlə ediləcəyinə gəlincə, təməl şərtləri aşağıdakı kimidir:

1. Əhliyyət. Məşvərətin təməl hədəfi, digər insanların bilgi və təcrübələrindən faydalanmaq olduğu üçün, ilkin şərt müzakirə ediləcək mövzuya əhil olmaqdır. Əgər məşvərət edəcəyimiz şəxs mövzunun özünə yox, əldə edilmiş bilgilərin analizinə əhildirsə, bu da ümumi – təməl əhliyyətdir.

Cahillə məşvərət etmək, nəinki fayda gətirməz, əksinə insanı yanlış nəticələrə götürər. Hikmət əhlindən biri bu mövzuda deyir: Cahillə məşvərətdən çəkin! Çünki o səni elə bir uçuruma sürükləyər ki, ağıllılar səni oradan çıxara bilməz.
Bu cahilin təqva sahibi olması nəyisə dəyişdirməz! Bir insanın mücərrəd təqva sahibi olması məşvərət üçün yetərli bir səbəb deyil.

Ümumiyyətlə əhliyyətə sahib olanın dini, cinsiyyəti, yaşı, sosyal mövqeyi bir önəm daşımır. Allah rəsulu, əmisi Abbas Məkkədə küfr üzrəykən belə, hicrət kimi kritik bir mövzuda onunla məşvərət etmişdir. Bəzi xüsusi mövzularda qadınlarla etdiyi məşvərətlər də vardır.

2. Əminlik. Məşvərət ediləcək şəxsin bizi qəsdli şəkildə yanlış yönləndirməyəcəyindən əmin olmalıyıq. Onu bu işdə yanlış yönləndirəcək bir marağı olmamalıdır. Çünki, bu maraq onu düşündüyündən fərqli şeylər söyləməyə itə bilər.

 


  • Əbu Ömər Hənəfi bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#5 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 04:58

Məşvərət üçün fikrinə baş vurulan kimsənin vəzifəsi

 

Fikrinə baş vurulan kimsəyə düşən önəmli vəzifə vardır. O, bildiyini söyləyər, bilmədiyinə bilmirəm deyər. Özünü çox bilmiş göstərmək üçün uyduraraq, müsəlman qardaşını yanlış istiqamətdə yönləndirməz. Öz mərtəbəsini süni şəkildə ucaltmaq üçün, başqa müsəlmana zərər verməz. Bu xəyanətdir!

Əbu Davud və başqalarının rəvayət etdiyi hədisdə Allah rəsulu buyurur:

 

وَمَنْ أَشَارَ عَلَى أَخِيهِ بِأَمْرٍ يَعْلَمُ أَنَّ الرُّشْدَ فِي غَيْرِهِ فَقَدْ خَانَهُ

 

“Kim, başqa fikrin doğru olduğunu bilərək qardaşını doğru olmayana yönəldərsə, ona xəyanət etmişdir!”
 

Hətta yerinə görə fikri soruşulmasa belə, xeyrə irşad edib, xətadan çəkindirmək üçün,  özü fikir bildirməlidir ki, müsəlman qardaşını xətadan qorusun, xeyir əldə etməsinə yardımçı olsun.
 


  • Əbu Ömər Hənəfi bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#6 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 05:00

Məşvərətin mexanizmi

 

Məşvərət mexanizmləri təməldə ikidir. Məşvərət canlı müzakirə ola biləcəyi kimi, yazıya və bənzəri şeylərə keçirilmiş təcrübələrdən faydalanmaqdan da ibarət ola bilər. Yazılı təcrübələrdən faydalanma mexanizmi çox sadədir. Bunun ən bariz örnəyi internetdə paylaşılan təcrübələrdir. Lakin canlı müzakirələrə gəlincə burada təfsilata ehtiyac vardır.

Bu cür toplantıların produktiv keçməsi üçün öncəliklə bir moderator və ya liderə ehtiyac vardır. Daha sonra toplantı üzvlərinə növbəylə söz vermək, mövzudan uzaqlaşdıqlarında onlara xəbərdarlıq etmək kimi təməl qaydalara riayət edilməlidir. Çox təəssüf ki, müsəlmanların bu yöndə də ciddi qüsurları vardır.

Yaxın zamanda belə bir hadisəylə qarşılaşdım. Məşvərətin önəmini anlamış, ancaq mexanizm və idarəsindən xəbərsiz bir qrup müsəlman, kiçik bir problemin həlli üçün hər həftə toplanırdı. Toplantılardan birinə müşahidəçi olaraq qatıldım. Toplantıya bir daha qatıldığımda aradan iki ay keçmişdi. Ancaq sözügedən problem, olduğundan daha xronik bir şəkildə həllini gözləyirdi. Və əminəm ki, iki ay sonra toplantıya yenidən qatılsam, eyni şey təkrar olacaq.

Məşvərət anarxiya və parçalanmağa götürməməlidir! Bəzən görüşünə baş vurulan kimsələr elə zənn edirlər ki, onların bildirdikləri fikirlər bağlayıcıdır. Halbuki son qərar, məşvərət üçün müraciət edən kimsənindir. O bütün fikirləri dinləyər, dilədiyini seçər.

Yanaşmalar yanlış olduqda, məşvərət parçalanmanın təməl qaynağına çevrilər. Təqdim edilən ayənin sonundakı “Qəti qərara gəldikdə isə Allaha təvəkkül et!” qismi, məhz bu nöqtəni vurğulamaqdadır.
 


  • Əbu Ömər Hənəfi bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#7 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 05:01

Məşvərət və təcrübə paylaşımına riayət mövzusunda biz və kafirlər

 

Çox üzülərək bildirməliyəm ki, məşvərət və təcrübə paylaşımında kafirlər bizdən çox irəlidədirlər.

Qurani Kərimdə, kafir hökmdarların dövlət əhəmiyyətli işləri məşvərətlə həll etdiklərini bizə xəbər verilir. Süleymanın – aleyhissəlam- məktubu Günəşə ibadət edən kraliçaya çatdıqda, cavab haqqında əyanlarıyla məşvərət etdi. Musa – aleyhissalam – öz dəvətini Firona ərz etdikdə, o öz əyanlarını məşvərət üçün topladı.

Günümüzdə bu işin önəmini anlayan ağıl sahibi kafirlər, dövlət çapında təcrübə paylaşımları edirlər.

Məsələn bir çox ölkənin xüsusi xidmət orqanları, Misir güvənlik servisinin müsəlmanlarla mücadilədə 70 il ərzində topladığı təcrübəni “bişmiş şəkildə” əldə etmək üçün öz adamlarını ora ezamiyyətə göndərir.

CİA – in işkəncə uzmanlarından biri, uzun illər müsəlmanlara işkəncə verərək topladığı təcrübəni bir kitabda cəm edib, öz məsləkdaşlarını enerji, maddi qaynaq, zaman itkisindən qurtarır... Misalları çoxaltmaq mümkündür.

Digər tərəfdə isə biz müsəlmanlar varıq. Bizlərin bir çoxu nəinki başqalarının, hətta öz təcrübəmizdən belə faydalana bilmirik...

Bir əsrə yaxın Misirdə İslami hərəkatın bayrağını çəkən “İxvanul Muslimin”, qonşu Cəzayir təcrübəsindən fayda çıxarıb tədbir almadığı üçün eyni senariylə hakimiyyətdən endirildi...

Cəzayir cihadı, mücahidlər arasına soxulmuş təkfirçilər tərəfindən içdən məhv edilsədə, bizlər bu təcrübəyə qarşı kor olduğumuz üçün eyni senari hazırda Suriyada daha çirkin bir şəkildə uyğulanır.

Əfqan cihadında 20 illik təcrübəyə sahib olanlar, bu bilgiləri bir kitab və ya tədris CD si halında toplayıb, ümmətin istifadəsinə vermədiyi üçün, vəfat etdikləri zaman uzun müddətli təcrübələridə özləriylə bərabər torpağa gömülür və digər mücahidlər hər şeyə sıfırdan başlayır…

Ümmətin öndə gələnlərinin təcrübə paylaşımı mövzusunda bu halda olmaları, sıradan insanların eyni xəstəliyə düçar olmasından daha zərərlidir.

Lakin, nadir də olsa müsəlmanlar arasında bu yöndə düşünən və təcrübəsini gələcək nəsillərə çatdırmaq istəyən insanlar gördüm. Bu cür çalışmalardan ən faydalısı, Əbu Musab Əs Surinin cihad hərəkatlarını, strategiyasını analiz edən məşhur əsəridir.

Digər bir örnək isə, rusdilli cihad saytlarının birində oxuduğum məqalədir. Uzun müddətli bir cihad təcrübəsi olan mücahid, təqribən on il müddətində istifadə etdiyi bütün hərbi uzunboğaz çəkmələri müxtəlif yönlərdən analiz edən bir yazı qələmə almışdı. Sadəcə bu məqalə belə, müsəlmanlara əlavə zaman, enerji, maddiyat itkisi olmadan ən uyğun seçimi edərək, bu sahədəki məsləhəti təmin etmələrinə yardımçı olmuşdur.


  • Əbu Ömər Hənəfi bu ismarıcı bəyəndi
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...

#8 Usuli

Usuli

    Forum Əhli

  • Moderators
  • 1.265 ismarıc
  • Məzhəb:Hənəfi

Yerləşdirilmə tarixi: 31 may 2014 - 05:04

Nə etməli?

 

Məşvərətin önəm və faydasını anladıqdan sonra bizə düşən, bu nemətdən istifadə etməkdir. Həm məşvərət edərək başqalarının bilik və təcrüblərindən faydalanaq, həm də öz bilik və təcrübələrimizi digər insanlarla paylaşaraq onları da faydalandıraq.

Məsələn deyək ki, siz bir kitab tərcümə və ya təlif etmisiniz. Kitabın oxuyucuya çatmasına qədər qət etdiyiniz bir çox mərhələ vardır. Öncə məlum qurumdan izin alırsınız, sonra kitab dizayn edilir, sonra xüsusi kağızlara yazdırılır, daha sonra mətbəəyə verilir, son mərhələdə isə kitab müvafiq mağazalara paylanır. Təbii ki, bütün bu mərhələlərdə bir çox düşüb qalxmalar olur. Əgər bu təcrübəni bir yazı şəklində topluma təqdim etsəniz, bir çox müsəlmanın bu yolda xərcləyəcəyi zaman, maddiyat və enerjiyə qənaət etməsinə və doğru istiqamətdə irəliləməsinə yardımçı olarsınız.

Yaxud da, elm təhsili yolunda ömrünüzün bir qismini xərcləyərək ciddi bir təcrübə qazanmısınız. Başqaları da sizin düşdüyünüz yerlərdə düşməsin, sizin kəşf etdiyiniz üsullarla daha tez irəliləsin deyə bu təcrübənizi qələmə alıb, müsəlmanlara təqdim etmək bir çox sahədəki israfın qarşısını alar... Bu faydanı nə din qardaşınızdan əsirgəyin, nədə özünüz qaçırın! Tövfiq Allahdandır.
 


  • Əbu Ömər Hənəfi və Hənif bu ismarıcı bəyəndilər
Ən çətin yıxılan büt, insanın öz nəfsidir...




Bu mövzunu oxuyan istifadəçi sayı: 0

0 İstifadəçi, 0 Qonaq, 0 Anonim